Search

AnteaGroup 438001. Inleiding In de periode 6 april t/m 24 juni 2020 heeft Antea Group, een archeologisch inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven (IVO-P) uitgevoerd voor een plangebied in de gemeente Westerkwartier. De directe aanleiding tot het archeologische onderzoek is om een nieuwe hoogspanningsverbinding te realiseren van Eemshaven naar Vierverlaten (afb. 1). Voor de realisatie van deze hoogspanningsverbinding worden masten geplaatst en tijdelijke bouwwegen en –plaatsen aangelegd. Dit verstoord (mogelijk) de bodem, waardoor eventueel aanwezige archeologische resten verstoord of vernietigd kunnen worden. Archeologie is meegenomen in het MER1 , in de formulering van het Voorkeursalternatief (VKA) – bestaande uit diverse bureau- en booronderzoeken2 -, in het Archeologieplan t.b.v. het Inpassingsplan en in het proces van de vergunningverlening. In dit vooronderzoek is de archeologische verwachting van de mastlocaties onderzocht. In het voortraject zijn echter niet de bouwwegen meegenomen. Alhoewel deze bouwwegen middels zandbanen en rijplaten bovenop het maaiveld worden gerealiseerd, is het niet uitgesloten dat na het verwijderen ervan cultuurtechnische maatregelen (zoals woelen) nodig zijn. Hierdoor kan de bodem alsnog dieper worden verstoord dan door normale cultuurtechnische bewerkingen waardoor eventueel aanwezige archeologische waarden verstoord of vernietigd kunnen worden. Op basis van het door Antea Group opgestelde cultuurtechnisch rapport zijn voor de bouwwegen en werkterreinen (mastvoetlocaties) de resultaten van het cultuurtechnische onderzoek getoetst aan de regels uit het vigerende bestemmingsplan, het archeologieplan en de verwachtingskaart van The Missing Link.3 Hiertoe is door Antea Group in juli 2019 een QuickScan uitgevoerd.4 Uit deze analyse blijkt daarmee voor welke bouwwegen (naast de 66 genoemde mastvoetlocaties) archeologisch vervolgonderzoek uitgevoerd dient te worden. Het onderzoeksgebied binnen de gemeente Westerkwartier omvat het gedeelte van de verbinding tussen mastlocaties 653 - 678. Op basis van het vooronderzoek is geconcludeerd dat in de gemeente Westerkwartier de bouwwegen behorende bij mastlocaties 653 – 667 en 669 - 678 onderzocht moeten worden middels verkennende boringen en mastvoeten/werkterreinen 653 - 677 nader onderzocht dienen te worden middels een karterend booronderzoek. Voor de ligging van het plan- en onderzoeksgebied wordt verwezen naar afbeeldingen 1 - 3 alsmede de allesporenkaarten achteraan dit document. Vervolgens heeft Antea Group in 2019 een archeologisch inventariserend veldonderzoek door middel van verkennende en karterende boringen uitgevoerd.5 Een verkennend onderzoek heeft als doel het in kaart brengen van eventuele verstoringen in de bodem, het verkrijgen van enig inzicht in de bodemopbouw van het gebied en aldus het in kaart brengen van kansrijke en kansarme zones wat betreft archeologie. Een karterend onderzoek heeft als doel het in kaart brengen van eventuele verstoringen in de bodem, het verkrijgen van enig inzicht in de bodemopbouw van het gebied en het bepalen van de aan- of afwezigheid van archeologische vindplaatsen.

AnteaGroup 438001 Inleiding In de periode 6 mei t/m 4 juni 2020 heeft Antea Group, een archeologisch inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven (IVO-P) uitgevoerd voor diverse onderzoeksgebieden in de gemeente Loppersum, tegenwoordig gemeente Eemsdelta. In onderhavige rapportage wordt gebruik gemaakt van de voormalige gemeentenaam Loppersum. De directe aanleiding tot het archeologische onderzoek is het landelijke hoogspanningsnet, om een nieuwe hoogspanningsverbinding te realiseren van Eemshaven naar Vierverlaten (afb. 1). Voor de realisatie van deze hoogspanningsverbinding worden masten geplaatst en tijdelijke bouwwegen en –plaatsen aangelegd. Dit verstoort (mogelijk) de bodem, waardoor eventueel aanwezige archeologische resten verstoord of vernietigd kunnen worden. Archeologie is meegenomen in het MER1 , in de formulering van het Voorkeursalternatief (VKA) – bestaande uit diverse bureau- en booronderzoeken2 -, in het Archeologieplan t.b.v. het Inpassingsplan en in het proces van de vergunningverlening. In dit vooronderzoek is de archeologische verwachting van de mastlocaties onderzocht. Op basis van de resultaten van het in 2019 door Antea Group uitgevoerde inventariserende veldonderzoek door middel van verkennende en karterende boringen3 is geadviseerd om op de zones 2 en 7 een grondbewerking dieper dan 0,3 m – mv te voorkomen of als dit niet mogelijk is een proefsleuvenonderzoek (zones 1, 3 - 9) dan wel opgraving (zone 2) uit te voeren. Vooralsnog is het voornemen om bij zone middels technische maatregelen de archeologie te ontzien (hier zal niet dieper dan 0,3 m – mv worden gewoeld). Concluderend dienen zones 1 en 3 – 9 middels een proefsleuvenonderzoek nader onderzocht te worden. Daarnaast is aanbevolen om de rest van het plangebied vrij te geven ten gunste van de voorgenomen plannen (met uitzondering van de locaties waar nog een verkennend/karterend booronderzoek moet plaatsvinden). Het onderzoek is uitgevoerd conform BRL 4000, protocol 4003 met daarin besloten de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 4.1. alsmede het genoemde PvE, het oplegvel en het hierop gebaseerde Plan van Aanpak (PvA).4 Voor de KNA-protocollen 4001 (PvE), 4002 (bureauonderzoek), 4003 (inventariserend veldonderzoek) en 4004 (opgraven) is Antea Group gecertificeerd conform de SIKB-BRL 4000 (Beoordelingsrichtlijn voor archeologie). Synthese/conclusies Op basis van de resultaten van het veldonderzoek kan worden geconcludeerd dat bijna overal – in de aanwezige vegetatiehorizonten/brandlagen – vondstmateriaal aanwezig is dat wijst op het gebruik van het landschap gedurende de ijzertijd, Romeinse tijd en (vroege) middeleeuwen. Er werden vooral natuurlijke afzettingen aangetroffen, en plaatselijk losse antropogene sporen zoals (sub)recente dan wel middeleeuwse greppels/sloten. Deze vindplaatsen zijn als niet behoudenwaardig gewaardeerd.

In opdracht van ABT B.V. heeft RAAP in maart 2022 een archeologisch vooronderzoek in de vorm van een bureauonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Carel van Bylandtlaan 30 te Den Haag in de gemeente Den Haag. Het onderzoek vond plaats in het kader van een omgevingsvergunning. Op grond van de onderzoeksresultaten en onder verwijzing naar de doelstellingen, kunnen de volgende uitspraken worden gedaan: In het plangebied is sprake van een reële kans op de aanwezigheid van resten van menselijke bewoning vanaf het laat neolithicum tot aan het eind van de 16e eeuw. Dit is afhankelijk van de aanwezigheid van dunne kustduinafzettingen in de strandvlakte waarin het plangebied gelegen is. De kans op een verstoord bodemprofiel is groot, voornamelijk als gevolg van de aanwezige kabels en leidingen en mogelijk ook als gevolg van (sub)recente bouwwerkzaamheden. De geplande ingrepen zijn in drie groepen te verdelen: ingrepen ondieper dan 50 cm, ingrepen dieper dan 50 cm en binnen die laatste groep ingrepen in zeker verstoorde grond en in mogelijk ongeroerde bodem. Voor de ingrepen ondieper dan 50 cm adviseren wij geen vervolgonderzoek. De verwachting voor het aantreffen van intacte archeologische resten is laag en de diepte van de ingreep valt ook binnen de vrijstellingsgrens in het bestemmingsplan. Van de ingrepen dieper dan 50 cm worden er een aantal uitgevoerd in zeker geroerde grond. Het betreft alle werkzaamheden waarbij in het recente verleden door de mens in de bodem ingegraven zaken worden verwijderd. Daarbij kan gedacht worden aan kabels en leidingen, het gasstation en de brandstoftank. Er is één ingreep die dieper wordt uitgevoerd dan 50 cm en die deels in een gebied valt waar op basis van de bestaande kabels en leidingen geen bodemverstoring wordt verwacht. Hiervoor raden wij wel vervolgonderzoek aan, namelijk om een verkennend booronderzoek te laten uitvoeren. Dit onderzoek heeft een tweeledig doel: vaststellen of het bodemprofiel ter plaatse daadwerkelijk nog intact is en bepalen of de te verwachten (dunne) kustduinafzettingen in het plangebied aanwezig zijn en er dus sprake zou kunnen zijn van een archeologische verwachting op de aanwezigheid van resten van bewoning uit de periode van het laat neolithicum tot het einde van de 16e eeuw. Wanneer blijkt dat de bodem tezeer is verstoord of de te verwachten kustduinafzettingen niet aanwezig zijn, kan nader onderzoek achterwege blijven. Blijken de kustduinafzettingen wel intact aanwezig dan kan het booronderzoek opgeschaald worden naar een karterend onderzoek met als doel vaststellen of zich ook daadwerkelijk archeologische resten in de bodem bevinden. Is dat het geval dan zal gravend (waarderend) onderzoek moeten worden uitgevoerd. Gezien de kleine omvang van de geplande ingreep kan dit het beste direct in de vorm van een opgraving worden uitgevoerd. Delen van deze ingreep vallen in zones waar reeds bestaande kabels en leidingen verwacht worden. Hier is het advies uiteraard niet op van toepassing.

Dit bureauonderzoek is uitgevoerd in het kader van een erftransformatie aan Rodijksweg 7, daarbij worden sloop- en nieuwbouwwerkzaamheden en terreinherinrichtingswerkzaamheden uitgevoerd. Het vigerend bestemmingsplan in het plangebied is ‘Buitengebied Deventer, Rodijksweg 7’. In dit bestemmingsplan is een onderscheid te maken tussen de een zone zonder dubbelbestemming voor archeologie en een zone met dubbelbestemming ‘Waarde – Archeologie 1’. De bodemroerende ingrepen die gepaard zullen gaan met de erftransformatie aan Rodijksweg 7 overschrijden naar verwachting de vrijstellingswaarden voor de dubbelbestemming ‘Waarde – Archeologie 1’. Het bestemmingsplan ‘Buitengebied Deventer, Rodijksweg 7’ is gebaseerd op oud archeologiebeleid en kent daardoor hele strikte vrijstellingsgrenzen (100 m2) voor de dubbelbestemming ‘Waarde – Archeologie’. Op basis van de vrijstellingsgrenzen in dit nog steeds vigerend bestemmingsplan dient dit bureauonderzoek opgesteld te worden. In dit bureauonderzoek wordt verder uitgegaan van het huidige archeologiebeleid, dat voor deze locatie overal leidt tot ruimere vrijstellingsgrenzen. Op basis van het bureauonderzoek is de archeologische verwachting nader gespecificeerd.

De overslibde terp Wartena-Noord ligt in het klei-op-veengebied ten zuidoosten van Leeuwarden. Het betreft een huisterp uit de Romeinse tijd die voor een groot deel bestaat uit organogeen materiaal en die in 2013 voor een deel is opgegraven. De site bevindt zich in het dalgebied van een voormalig veenriviertje dat in de prehistorische tijd verbinding had (geul van Goutum) met het Boornebekken. Tijdens de opgravingen zijn geologische opnamen verricht in de profielwanden van de aangelegde werkputten. In totaal zijn 6 profielkolommen gedocumenteerd. Om de natuurlijke laageenheden te kunnen dateren zijn dateringsmonsters genomen. Samen met de dateringen van het vondstmateriaal uit antropogene lagen verschaft dit een chronologische fasering. Uit het geo-/archeolandschappelijke onderzoek is naar voren gekomen dat de vorming van het Basisveen op het Pleistocene zand begon rond 4295 v. Chr. In het veenpakket bevindt zich tussen 3.32 en 3.45 m -NAP een Wormer klei-inschakeling die gedateerd is tussen ca. 2690 en 2780 v. Chr. Door de natuurlijke overslibbing van kwelderklei stopte rond 310 v. Chr. de pure veenvorming en werd een humeuze / venige kleilaag afgezet. De terp werd rond 75 n. Chr. aangelegd op een laagje kleiig zeggeveen dat uiteindelijk op deze organogene kleilaag is gevormd. In de 3e eeuw n. Chr. nam de menselijke invloed in het gebied sterk af. Het gebied vernatte en er vormde zich een kleiige veenlaag ('Tinga-achtig veen'). Dit veen raakte overslibd in de vroegmiddeleeuwse tijd. Deze kleisedimentatie was het gevolg van hervatte ontginningen in het klei-op-veengebied. Door ontwatering en een verbeterde afwatering, trad bodemdaling op en tot aan de laatmiddeleeuwse bedijkingen werd het gebied overstroomd bij hoog stormvloedwater.

In opdracht van Buro LinO heeft RAAP in mei 2022 een archeologisch vooronderzoek in de vorm van een bureauonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Utrechtse Vecht te Vreeland in de gemeente Stichtse Vecht. Het onderzoek vond plaats in het kader van een omgevingsvergunning. Op grond van de onderzoeksresultaten en onder verwijzing naar de doelstellingen, kunnen de volgende uitspraken worden gedaan:  In het plangebied is sprake van een verwachting op de aanwezigheid van resten van bewoning vanaf de ijzertijd op veraard veen en oeverwalafzettingen in de ondergrond en aan maaiveld.  In de kern van Loenen en Vreeland zijn resten van bebouwing te verwachten uit de hoge middeleeuwen en daarna.  Ter plaatse van enkele buitenplaatsen (Breevecht, Sans Souci, Herderlust, Wallestein, Schoonoord, Westerklip) en ter plaatse van de Molen de Ruiter en de voormalige steenbakkerij zijn resten van bebouwing te verwachting uit de periode vanaf de 16e eeuw. Deze verwachting geldt ook voor oudere bebouwing in het gehele plangebied.  In de omgeving van Molen de Ruiter is in de eerste helft van de 20e eeuw een kerkhof aangelegd. Hier kan – afhankelijk van de geplande ingrepen – sprake zijn van de aanwezigheid van menselijke resten. Dit is ook het geval in de historische kern van Loenen nabij de kerk. De ingrepen binnen dit project moeten nog worden bepaald en ontworpen. Het enige wat op dit moment duidelijk is, is dat de dijk moet worden opgehoogd, maar de wijze waarop dat moet gebeuren en welke verdere ingrepen daarbij noodzakelijk en wenselijk zijn, is nog niet vastgesteld. Er is zelfs nog geen sprake van scenario’s en evenmin is bekend of in het kader van dit project eigenlijk wel ingrepen in de bodem plaats zullen vinden. Op basis van de resultaten van het onderzoek kan op dit moment dan ook alleen in theoretische zin gezegd worden dat in het plangebied (mogelijk) archeologische resten bedreigd worden door de voorgenomen ingrepen. Zouden in het gehele plangebied ingrepen in de bodem plaatsvinden, dan zou het advies zijn om de gespecificeerde verwachting aan te vullen en te verfijnen door middel van een verkennend booronderzoek. Een dergelijk vervolgonderzoek heeft tot doel de opbouw van de ondergrond, de bodemopbouw en/of bodemverstoringen gedetailleerd in kaart te brengen. Aan de hand daarvan kan de in dit bureauonderzoek opgestelde archeologische verwachting worden getoetst en kunnen concrete gegevens worden verzameld over gaafheid en diepteligging van de verwachte archeologische resten. Dit advies zou voor het gehele plangebied gelden, maar omdat het zeer goed mogelijk is dat ingrepen in de bodem uiteindelijk slechts plaatselijk uitgevoerd zullen worden, adviseren wij dit bureauonderzoek slechts te zien als een inventarisatie van wat er in het plangebied aan archeologische potentie en verwachtingen aanwezig is, of zou kunnen zijn. De eerstvolgende stap is het vaststellen van de uit te voeren ingrepen, onder andere op basis van de nu voorliggende archeologische informatie en alle andere randvoorwaarden, dan wel enkele scenario’s voor de aanpak van het project. Dan kan worden vastgesteld of en zo ja waar het verkennende booronderzoek kan worden uitgevoerd. Stap twee is dan een rapport op te stellen van een bureauonderzoek waar de geplande ingrepen in kunnen worden opgenomen en een specifiek advies kan worden opgesteld voor die ingrepen en de locaties waar deze plaatsvinden. Het rapport van dit tweede of aangepaste bureauonderzoek zal (selectie)adviezen geven. Het is dan aan de bevoegde overheid, de gemeente Stichtse Vecht, deze al dan niet over te nemen in de vorm van een (selectie)besluit.

In opdracht van Ontwikkel Unie heeft RAAP in november en december 2021 een archeologisch vooronderzoek in de vorm van een bureauonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Oudeweg te Haarlem in de gemeente Haarlem. Het onderzoek vond plaats in het kader van de aanvraag van een omgevingsvergunning. Op grond van de onderzoeksresultaten en onder verwijzing naar de doelstellingen, kunnen de volgende uitspraken worden gedaan:  Het oppervlak uit de steentijd bevindt zich op meer dan 12 tot 15 m –NAP. Er is onvoldoende informatie voor handen over de aan- of afwezigheid van gradiëntzones. Er geldt dan ook een niet nader gespecificeerde archeologische verwachting voor vindplaatsen uit de steentijd.  In het neolithicum was het plangebied gelegen in een getijdenlandschap, dat enkel op de hogere plaatsen van het landschap zoals de flanken van de strandwallen geschikt was voor bewoning. Aangezien deze niet worden verwacht in het plangebied is de archeologische verwachting voor deze periode laag.  Het plangebied ligt ten oosten van de strandwal in een gebied waar op uitgebreide schaal veengroei plaatsvond in de periode na het sluiten van de kustlijn. Mogelijk vormden zandopduikingen en eventuele zandige oevers in de omgeving van het plangebied wel geschikte locaties voor bewoning en deze kunnen in het plangebied mogelijk nog langs de randen aanwezig zijn. Op basis hiervan kan gesteld worden dat voor archeologische resten vanaf de bronstijd tot de late middeleeuwen een middelhoge tot hoge verwachting geldt.  Voor archeologische resten uit de nieuwe tijd geldt op basis van het historische kaartmateriaal een lage verwachting. Binnen de contouren van het plangebied wordt namelijk pas bebouwing aangegeven op de kaarten wanneer de Gasfabriek uit de 20e eeuw gebouwd is.  In het plangebied komt een jong afdekkend pakket voor dat een ouder loopvlak afdekt. Dit afdekkende pakket dateert uit de 20e eeuw en betreft een zandophoging. Oudere resten worden zodoende door het pakket afgedekt en bevinden zich vanaf ca. 240 cm -mv. Op basis van de resultaten van het onderzoek blijkt dat in het plangebied (mogelijk) archeologische resten bedreigd worden door de voorgenomen bodemingrepen. Daarom wordt geadviseerd om de plannen zodanig aan te passen dat verstoring wordt voorkomen. Dat lijkt ook mogelijk door de bodemingrepen tot beperken tot circa 2,1 m –mv (incl. een veiligheidsmarge van 30 cm), zodat deze enkel plaatsvinden in de zandophogingslagen uit de vorige eeuw. Indien planaanpassing niet mogelijk is en toch diepere bodemingrepen plaatsvinden, wordt aanbevolen in het kader van de bestaande planvorming de onderstaande vervolgstap uit het proces van de Archeologische Monumentenzorg (AMZ) te nemen.

De terp van Leeuwarden-Bullepolder ligt in het klei-op-veengebied ten noordoosten van de stad Leeuwarden. In 2015 is een deel van de terp opgegraven waarbij bewoningsporen uit de midden- en late ijzertijd en Romeinse tijd werden aangetroffen. Tijdens de opgraving zijn geologische opnamen verricht in de profielwanden van de werkputten. Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat in de midden-ijzertijd het oligotrove veen op deze plek ontgonnen werd en vervolgens geschikt gemaakt werd voor bewoning. Door de veenontginning daalde de bodem waardoor in de late ijzertijd het gebied overstroomd werd tijdens extreem hoge waterstanden. Aanvankelijk liep de top van het ontwaterde veen tijdens hoge waterstanden niet onder water, maar ging drijven. Onder het drijvende veen werden oplichtings- of klapkleien gevormd. In de loop van de tijd nam het drijvende vermogen van het veen af en raakte het overstroomd bij hoogwater. Vanaf die tijd was het nodig om terpen op te werpen in het gebied om droog te kunnen wonen. Tijdens de overstromingen vormde zich een laag kwelderklei op het veen. De opslibbing van het veen werd aan het einde van de Romeinse tijd en de volksverhuizingstijd onderbroken door hernieuwde veengroei. Dit zogeheten Tinga-achtige veen kon zich ontwikkelen omdat de antropogene ontwatering niet meer werd onderhouden wegens de sterk afgenomen bewoningsintensiteit in het gebied. In de middeleeuwen nam bewoning in het gebied weer toe met als gevolg dat de sedimentatie van kwelderklei hervatte. Dit proces ging door tot aan de bedijking van het gebied in de late middeleeuwen.

De terpsite van Lollum-Saksenoord ligt in het zuidelijk deel van Westergo. De terp is volledig afgegraven, alleen de terpzool is nog bewaard gebleven. In 2013 is de terpzool archeologisch onderzocht. Uit het begeleidende geologisch-archeolandschappelijk onderzoek - beschreven in dit rapport - is naar voren gekomen dat in de late bronstijd deze regio bestond uit een uitgebreid kweldergebied dat doorsneden werd door grote getijdenkreken. Langs de wadkweldergrens en de grote getijdenkreken vormden zich kwelderwallen. Bij Saksenoord had zich een kwelderwal ontwikkeld langs een grote getijdenkreek, die een zijtak was van de Marne hoofdgeul. Op deze kwelderwalafzettingen is in de vroege ijzertijd op de locatie Saksenoord een nederzetting gebouwd. Paleolandschappelijk gezien geeft deze vlaknederzetting aan dat de kwelderwal in die tijd niet werd overslibd. De getijdenkreek was voor een groot deel dichtgeslibd maar liep tijdens hoogwater nog onder. In de midden ijzertijd slibde de getijdenkreek geheel dicht en werd deze afgedekt door terplagen en jongere kwelderafzettingen. De afwatering van het gebied rond de site verliep vanaf die tijd via door de mens gegraven sloten. De aanleg van een terplichaam in de midden ijzertijd duidt erop dat in die tijd het maximale stormvloed niveau (Extreem Hoog Water; EHW) was gestegen en het voor droge bewoningscondities nodig was een terp op te werpen. Rond de terpophoging ging de kwelder sedimentatie door en werden de 'jonge' kwelderafzettingen gevormd.

Archeologisch (boor)onderzoek en profielopnamen is benut om geolandschappelijke waarnemingen te doen en pollen en dateringsanalyses uit te voeren. Uit het onderzoek volgt dat het terplichaam (datering late ijzertijd/ Romeinse tijd) is aangelegd op het veen met duidelijk vergraven/afgegraven top. Het terplichaam bestaat uit twee ophogingsfasen waarbij vooral kwelderklei is gebruikt en relatief weinig organisch materiaal. Rond 250-300 na Chr. is terplichaam overslibt geraakt met klei vanuit het Middelzee geulsysteem.

Dit rapport bevat de resultaten van het multidisciplinair onderzoek naar de landschapsvorming op het terrein van de Vergulde Hand West (VHW). Tijdens de opgravingen in 2005 zijn op het terrein - in het kader van het archeologisch onderzoek - op uitgebreide schaal geologische opnamen verricht en bemonsteringen gedaan voor paleoecologisch- en dateringsonderzoek. Doel van dit onderzoek was de ontstaansgeschiedenis van het landschap in de perioden voor, tijdens en na de menselijke aanwezigheid in het gebied te ontrafelen (reconstructie van het paleolandschap); dit om het menselijk handelen in dit gebied beter te kunnen begrijpen. Het onderzoek concentreerde zich vooral op de tijdperiode tussen de Midden-Bronstijd en de Late Middeleeuwen (1500 v.Chr. tot 1250 n.Chr.); de periode waaruit de meeste archeologische vondsten op het terrein afkomstig zijn. Het terrein van de VHW was tijdens de opgravingen opgedeeld in 4 deelgebieden, namelijk deelgebied Oost, Midden en West en het gebied waar de boomstamkano is gevonden. Het accent van het archeo-landschappelijk onderzoek in de deelgebieden werd bepaald door de aanwezige archeologische resten die in het betreffende deelgebied zijn gevonden. In deelgebied Oost betrof het vooral de Vroege en Midden-IJzertijd en de periode die daar aan vooraf ging. In deelgebied Midden ging het met name om de lagen uit de Bronstijd, Midden-IJzertijd en Late IJzertijd. In deelgebied West zijn het vooral de afzettingen uit de Romeinse tijd en Middeleeuwen waarin belangwekkend archeologisch materiaal is gevonden. Bij het landschappelijk onderzoek in deelgebied Boomstamkano stond de vraag centraal hoe de boomstamkano in oudere veenlagen terecht is gekomen. Tijdens de geologische veldopnamen in de vondstzones werden de lagen stratigrafisch ingedeeld en de sedimentkarakteristieken beschreven. Monsters (voornamelijk in bakken van 50 bij 10 bij 10 cm) zijn verzameld voor laboratorium onderzoek, dit om de ouderdom van de organische lagen (14C onderzoek) en het afzettingsmilieu van de afzettingen nader te kunnen bepalen (paleo-ecologisch onderzoek). Het paleo-ecologisch onderzoek betrof stuifmeelkorrels (pollenanalyse), diatomeeën (kiezelwieren), mollusken, botanische macroresten (grotere plantenresten) en micromorfologisch onderzoek aan slijpplaten. Daarnaast zijn uit de archeologische cultuurlagen ook mijten en Chironomidae (‘dansmuggen’) onderzocht die informatie geven over het paleomilieu. Ook de gevonden archeologische resten zelf geven informatie over het paleomilieu. De aanwezigheid van een permanent bewoonde nederzetting wijst er bijvoorbeeld op dat het terrein het hele jaar door voldoende droog was en dat het gebied niet frequent werd overstroomd tijdens hoge vloeden. Wanneer archeologische criteria gebruikt worden in een landschapsreconstructie moet in de toelichting op de reconstructie dit duidelijk vermeld worden omdat het gevaar van een cirkelredenering dreigt. Dat het landschap geschikt is voor bewoning is namelijk in dat geval niet afgeleid uit de geografische of paleo-ecologische gegevens maar op basis van de archeologie zelf. In dit rapport wordt eerst de paleogeografische setting van het terrein van de VHW in de Rijnmond regio en de aangetroffen stratigrafie (laagopbouw) beschreven. Om de specifieke lagen - die in de profielen van de VHW ontsloten zijn - te kunnen duiden, is een eigen stratigrafie ontwikkeld voor de site. De laageenheden en laagcodes die onderscheiden zijn in de verschillende deelgebieden zijn weergegeven in een stratigrafisch overzichtschema. Na de stratigrafie wordt ingegaan op de gebruikte paleo-ecologische methoden, en worden hun mogelijkheden – en beperkingen – om het paleomilieu te reconstrueren kort vermeld. Vervolgens wordt – per deelgebied en geologisch laagniveau – de ouderdom en het milieu gereconstrueerd op basis van de beschikbare paleo-ecologische en dateringsgegevens. Voor ieder laag worden de gegevens per onderzoeksmethode op een rij gezet en de milieuinterpretatie en ouderdom van de laag besproken. Ook het gevonden archeologisch materiaal behoort daartoe, dit voor zover het relevant is voor de landschapsgenese. Het paleomilieu en dateringsonderzoek - per laag en per deelgebied – is samengevat in de tabellen. In de landschaps- en bewoningssynthese worden alle veld- en laboratoriumgegevens geïntegreerd tot één landschapsgenetisch verhaal. Vanaf de Midden-Bronstijd wordt op chronologische volgorde de landschapsgeschiedenis en de menselijke activiteiten die plaats hebben gevonden op het terrein van de VHW beschreven. Uit het landschapsonderzoek komt naar voren dat het gebied van de VHW gedurende de tijdperiode tussen 5000 en 1000 jaar voor heden (tot aan de bedijking) altijd relatief hoog heeft gelegen. Met ‘relatief hoog’ wordt bedoeld dat het maaiveld van het grootste deel van het gebied van de VHW altijd boven het toenmalige gemiddeld hoogwaterniveau heeft gelegen. Het gebied overstroomde alleen tijdens hoogwaterperioden. Deze perioden van hoogwater werden veroorzaakt door stormvloeden van uit zee en/of tijdens periode van grote waterafvoer door de grote rivieren Rijn en Maas. Tijdens bepaalde perioden vond er veenvorming plaats in het gebied van de VHW en het veen kon zo hoog opgroeien dat het veenoppervlak nauwelijks of niet meer tijdens hoogwater werd overstroomd. De mens heeft in het natte landschap van de Rijn-Maas delta geleefd en zijn sporen achtergelaten. Niet alleen uit de gevonden archeologische resten - zoals takkenpaden, aardewerk en houten palen van gebouwen en nederzettingen – maar ook uit het paleoecologisch onderzoek (o.a. macroresten, pollen en micromorfologie) blijkt dat het gebied door de mens betreden is en dat de lokale vegetatie verstoord is.

In opdracht van ABO Milieuconsult heeft RAAP in juli-augustus 2020 een archeologisch vooronderzoek in de vorm van een bureauonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Korte Voorhouterweg - Collegiantenstraat te Rijnsburg in de gemeente Katwijk. Op basis van het bureauonderzoek bestaat voor het plangebied een lage-matige archeologische verwachting voor de aanwezigheid van archeologische resten uit het laat neolithicum en de bronstijd. Het plangebied lijkt in een strandvlakte tussen twee strandwallen (of een strandwal in het noorden-oosten en een haakwal in het westen) in te liggen. Hoewel voor strandwallen een hoge archeologische verwachting bestaat, is deze lager (laag-matig) voor strandvlaktes en ligt het in de lijn der waarschijnlijkheid dat hoger liggende strandwallen geschikter zullen zijn geweest voor bewoning. In de lager liggende strandvlaktes kon zich in drassige milieus een pakket veen vormen, waarvoor een lage archeologische verwachting bestaat voor de bronstijd-ijzertijd. Voor het plangebied bestaat een lage-middelhoge archeologische verwachting voor de aanwezigheid van resten uit de ijzertijd en Romeinse tijd. Deze worden op hoger liggende kwelder-/oeverafzettingen verwacht. Volgens reconstructies voor het Romeinse (cultuur)landschap lag het plangebied in deze periode aan de rand van een brede zone van middelhoge oeverafzettingen in de buurt van de overgang naar hoger liggende komafzettingen. Circa 45 m ten noorden van het plangebied is in de bovenkant van de kwelder-/oeverafzettingen uit de ijzertijd-Romeinse tijd (vanaf 0,7-0,8 m –NAP) geen laklaag aanwezig, hetgeen waarschijnlijk illustreert dat dit pakket is afgetopt door latere erosie. Ongeveer 140 m ten oosten van het plangebied (aan de andere kant van de Oude Vliet) zijn zulke laklagen weliswaar in kwelderafzettingen (vanaf 0,9 m –NAP) aangetroffen, maar blijkt dat dit niveau (buiten de strandwal) niet beakkerd is, hetgeen mogelijk duidt op een natter milieu. Ter hoogte van het plangebied lijkt latere activiteit van de Oude Vliet in erosie van de top van de kwelder-/oeverafzettingen uit de ijzertijd-Romeinse tijd te hebben geresulteerd. Ten oosten van het plangebied zijn getijdengeulafzettingen van de voorloper van de Oude Vliet aanwezig. Deze geul lijkt zich in de vroege middeleeuwen te hebben gevormd en volgde grofweg de loop van de huidige waterpartij ten oosten van het plangebied. Deze vorming en activiteit heeft in de omgeving tot erosie van strandwallen en hernieuwde sedimentatie geleid. Boringen vanaf 80 m ten oosten van het plangebied illustreren dat de eerder gevormde kwelderafzettingen uit deze ijzertijd-Romeinse tijd nabij de Oude Vliet op sommige locaties volledig zijn geërodeerd. De dichtstbijzijnde reeds uitgevoerde boringen (circa 45-75 m ten noorden van het plangebied) illustreren dat zulke vergaande erosie op deze locaties verder weg van de Oude Vliet niet heeft plaatsgevonden, maar dat eerder gevormde pakketten kwelder-/oeverafzettingen wel zijn afgetopt. Gezien de vergelijkbare afstand tot de Oude Vliet, lijkt het waarschijnlijk dat dit ook in het plangebied het geval is. Er bestaat een lage-middelhoge archeologische verwachting voor bewoningssporen uit de late middeleeuwen-nieuwe tijd. Op basis van historisch kaartmateriaal wordt geen bewoning verwacht uit de nieuwe tijd. Op topografische kaarten uit 1903 en later staat bebouwing in het plangebied weergegeven. Het is onbekend of in het plangebied recente/sub-recente opgebrachte pakketten aanwezig zijn en tot welke diepte de bodemopbouw reeds is verstoord. Op basis van de resultaten van dit onderzoek blijkt de kans klein dat in het plangebied archeologische resten bedreigd worden.

Synthegra B.V. heeft in opdracht van XXX een archeologisch bureauonderzoek in combinatie met een verkennend booronderzoek uitgevoerd op een terrein aan de Bartlehiem 8 te Wyns. De aanleiding voor het onderzoek is de voorgenomen uitbreiding van de hoofdwoning aan de westzijde, met twee verbindingen naar de oostelijk gelegen stal. In totaal wordt er 83,5 m2 verstoord tot een diepte van circa 50 cm beneden maaiveld, de fundering wordt onderheid. Het plangebied ligt op een vlakte van getijafzettingen dat vanaf de IJzertijd is gesedimenteerd. Gezien de ouderdom van de te verwachte afzettingen kunnen in het plangebied vindplaatsen aanwezig zijn vanaf het IJzertijd tot en met de nieuwe tijd. Op de Archeologische Verwachtingskaart van de provincie Friesland heeft het plangebied een hoge waarde. Het plangebied maakt ook deel uit van een AMK-terrein dat gebaseerd is op de aanwezigheid van bebouwing dat minstens teruggaat tot het begin van de 19e eeuw. Het betreft een terrein van hoge archeologisch waarde waar wordt gestreefd naar behoud. Er is een intact bodemprofiel van getijafzettingen aangetroffen met daarin een bodemprofiel dat gekarakteriseerd is als poldervaaggrond. Hierin zijn geen archeologische resten aangetroffen. Op dit profiel is een gemiddeld 90 centimeter dik ophogingspakket aangetroffen. De fragmenten baksteenpuin die hierin zijn aangetroffen stammen uit medio de 20e eeuw waardoor dit pakket dateert bij de aanleg van het huidige pand dat uit dezelfde periode stamt.

Een archeologisch bureauonderzoek naar aanleiding van geplande herontwikkeling van Hoogstraat 177a-179b en Grote Kerkplein 68-70 in de gemeente Rotterdam.

Synthegra B.V. heeft in opdracht van XXX een archeologisch inventariserend veldonderzoek, verkennend booronderzoek uitgevoerd aan twee trajecten tussen station Heerlen en station Landgraaf. Ingrepen aan het spoor, station en wegen vormen de aanleiding. Eerder is al een bureauonderzoek uitgevoerd voor deze locatie. Bij het booronderzoek is het westelijke traject onderverdeeld in twee deelgebieden. De bodem in het deelgebied nabij station Heerlen is nog deels intact. Hier bestaat de ondergrond uit pleistocene eolische löss waar in de top oudtijdse omwerking heeft plaatsgevonden. Vanaf circa de 19e eeuw dateren de jongere erop gelegen lagen. De kans op archeologische resten blijft groot. De bodem in de andere twee deelgebieden is niet meer intact en is de bodem in het deelgebied bij station Heerlen-De Kissel afgetopt tot onbekende diepte in eolische en verspoelde löss en in het deelgebied bij station Landgraaf tot circa 7 à 8 m diep in de natuurlijke sedimenten. De top van de natuurlijke afzettingen bestaat daar nu uit zilverzand uit het Mioceen.

In opdracht van de gemeente Purmerend heeft RAAP in oktober 2020 een archeologisch vooronderzoek in de vorm van een bureauonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Bierkade-Venediën (eo) te Purmerend in de gemeente Purmerend. Op basis van het bureauonderzoek bestaat een lage tot middelhoge archeologische verwachting voor archeologische resten uit het neolithicum. Indien aanwezig zullen (bewonings)resten zich waarschijnlijk op gerijpte kwelderafzettingen (Laagpakket van Wormer) bevinden. Deze afzettingen worden onder het Hollandveen verwacht. Voor de periode van veenvorming tussen het laat neolithicum en de vroege middeleeuwen geldt tevens een lage tot middelhoge verwachting voor de aanwezigheid van archeologische resten. Het Hollandveen heeft zich in drassige milieus gevormd. Hoewel steeds duidelijker wordt dat het veenlandschap (lokaal) ook werd bewoond en werd gebruikt voor akkerbouw, wordt in het algemeen aangenomen dat deze drassige milieus vooral zijn gebruikt voor jacht en visserij. In de omgeving van het plangebied wordt de top van het veen rond 2-2,5 m –mv verwacht. De archeologische verwachting voor de late middeleeuwen is middelhoog-hoog en voor de nieuwe tijd hoog. Op basis van de historische kaarten valt te stellen dat het plangebied sinds het eind van de 16e eeuw bebouwd is geweest en bij de historische binnenstad van Purmerend behoort. Het grootste deel van het plangebied was op basis van historisch kaartmateriaal uit de 17e eeuw en later in gebruik als kade of straat (zie figuur 13 in het advies). In het plangebied kunnen, naast kadestructuren, rioleringen/goten en straatniveaus, ook stenen gebouwresten, oude dijklichamen of andere sporen van bewoning of activiteit uit de late middeleeuwen-nieuwe tijd binnen 2 m –mv aanwezig zijn. Plaatselijk worden in het plangebied mogelijk oude slootvullingen, resten van bruggen en/of delen van de stadsomwalling verwacht. Archeologische resten uit de (late middeleeuwen-)nieuwe tijd zijn waarschijnlijk in humeuze en vondstrijke stadsophogingen aanwezig. Sporen en resten uit de late middeleeuwen kunnen ook in de (verrommelde) top van het veen worden aangetroffen. De exacte verstoringsgraad en diepte in het plangebied is lastig op basis van het huidige bureauonderzoek te bepalen. Gezien de aanwezigheid van veel kabels en leidingen en de relatief diepe ligging van de huidige riolering zal de bodem ter plaatse van het riool verspreid over het plangebied tot 1,15-1,5 m –mv zijn verstoord.